Dziedziczenie firmy transportowej (część II)

W poprzednim artykule „Sukcesja firmy transportowej – część I” napisaliśmy jak przygotować się na dziedziczenie firmy transportowej. Napisaliśmy o ogólnych zagadnieniach z tym związanych. W tym artykule przedstawimy bardziej szczegółowe rozwiązania dotyczące tej kwestii.

Jak pisaliśmy w poprzednim artykule, od końca 2018 r. obowiązuje nowa ustawa  o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Zawiera ona jednak rozwiązania tymczasowe, które nie rozwiązują  problemu sukcesji firm w sposób kompleksowy. Dlatego warto przemyśleć rozwiązania, które temat sukcesji rozwiążą w sposób kompleksowy. Należy bowiem pamiętać, że kwestia przekazania firmy często wpisuje się w szerszy kontekst dziedziczenia również innych składników majątku. Różne, nieraz skomplikowane relacje rodzinne mogą spowodować, że brak odpowiednich rozwiązań może znacząco skomplikować funkcjonowanie firmy.

Najlepsze rozwiązanie – spółka prawa handlowego

W naszej ocenie najlepszym sposobem przygotowania firmy do dziedziczenia jest przekształcenie jej w spółkę prawa handlowego.

Wybór właściwego rodzaju spółki.

Zasadnicze znaczenie ma wybór odpowiedniego typu spółki dla określonego rodzaju działalności. Od rodzaju spółki zależy przede wszystkim zakres odpowiedzialności wspólników (udziałowców), opodatkowanie oraz funkcjonowanie w przypadku dziedziczenia. 

Odpowiedzialność wspólników za ewentualne zobowiązania najkorzystniej kształtuje się w przypadku sp. z o.o. W jej przypadku odpowiada zarząd, a udziałowcy tylko do wysokości wniesionego wkładu. W przypadku spółki komandytowej odpowiedzialność ponosi co najmniej jeden ze wspólników (komplementariusz), a odpowiedzialność pozostałych (komandytariuszy) ogranicza się do wysokości sumy komandytowej. Tym samym również w przypadku tej spółki odpowiedzialność kształtuje się korzystnie dla części wspólników (komandytariuszy). Natomiast w przypadku spółki jawnej wszyscy wspólnicy ponoszę odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy w przejściu przez proces przekazania firmy transportowej następcom, zapraszam do kontaktu z Kancelarią:
tel.: 691 839 919,
e-mail: sekretariat@prawnicytransportu.pl

Jaką spółkę wybrać

Kwestia opodatkowania najkorzystniej wygląda w przypadku spółki jawnej, bowiem podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy. W tym przypadku mamy do czynienia z jednokrotnym opodatkowaniem na poziomie wspólników. W przypadku wybory stawki liniowej będzie to 19 %. Powoduje to jednak, że za zobowiązania podatkowe w zakresie podatku dochodowego odpowiadają wspólnicy, a nie spółka. Natomiast w przypadku spółki komandytowej, z o.o. lub akcyjnej mamy do czynienia z tzw. podwójnym opodatkowaniem. Raz na poziomie spółki (CIT), a drugi raz na poziomie udziałowców – podatek od wypłaconej dywidendy.

Jeżeli chodzi o dziedziczenie firmy transportowej, to odpowiednio przygotowana umowa spółki i towarzyszące temu dokumenty pozwalają na przekazanie następcom każdej z wymienionych spółek (jawnej, komandytowej, z o.o.).

Przekształcenie działalności jednoosobowej w spółkę z o.o.

Jednoosobową działalność gospodarczą można przekształcić w jednoosobowa spółkę z o.o. Można tego dokonać  na dwa sposoby. Albo poprzez przekształcenie jednoosobowej działalności w sp. z o.o. w oparciu o przepisy kodeksu spółek handlowych (art. 584¹ – 584¹³ k.s.h.). Albo poprzez założenie nowej spółki z o.o. i wniesienie do niej jako wkładu przedsiębiorstwa osoby fizycznej (aportu).

Zaletą pierwszego rozwiązania (przekształcenia na podstawie kodeksu (k.s.h.) jest to, że w wyniku takiego przekształcenia wszelkie prawa i obowiązki związane z prowadzoną działalnością, właściwie automatycznie przechodzą na spółkę. Dotyczy to w szczególności koncesji, pozwoleń, zezwoleń, umów z kontrahentami, pracownikami, bankami itd. Przekształcenie takie jednak wymaga pewnych formalności i wiąże się z kosztami, z których największym może być wynagrodzenie biegłego rewidenta za zbadanie planu przekształcenia.

Drugie rozwiązanie może być tańsze. Jego wadą jednak jest to, że część pozwoleń i koncesji nie przechodzi automatycznie na spółkę. W przypadku niektórych trzeba je przepisać, w przypadku innych trzeba o nie wystąpić na nowo.  W przypadku pracowników oraz umów następuje ich przeniesienie na spółkę. Oczywiście należy dochować związanych z tym formalności. Nie są one jednak trudne do spełnienia. Co jednak istotne, te dwa rozwiązania dostępne są tylko w przypadku przekształcenia działalności w spółkę z o.o. W przypadku innych spółek – tj. spółek osobowych (spółki jawnej, komandytowej)  możliwe jest jedynie założenie spółki i wniesienie do niej jako wkładu przedsiębiorstwa osoby fizycznej.

Przekształcenie działalności jednoosobowej w spółkę osobową (jawną, komandytową)

W przypadku wyboru spółki osobowej (jawnej lub komandytowej), przekształcenia w nią jednoosobowej działalności możliwe jest jedynie poprzez wniesienie przedsiębiorstwa (aport). W takim przypadku wspólnicy (co najmniej dwóch, w tym jeden który zamierza przekształcić swoją jednoosobową działalność) w pierwszej kolejności musi założyć spółkę (jawną lub komandytową). Tzn. muszą zawrzeć umowę spółki oraz zarejestrować ją w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Czynności takie nie wymagają dużych nakładów finansowych. Po zarejestrowaniu takiej spółki  należy uzyskać dla niej niezbędne koncesje, pozwolenia i licencje. W przypadku firmy transportowej przede wszystkim licencje/zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Wspólnik który zamierza wnieść swoje przedsiębiorstwo do spółki powinien poinformować o tym pracowników. Powinno to nastąpić co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem tej czynności. Może to uczynić równolegle z podpisaniem umowy spółki. Wówczas procedura nie będzie się wydłużała. O obowiązkach w tym zakresie stanowi art. 23¹ kodeksu pracy. Również przeniesienie części umów wymaga zgody kontrahentów. 

Należy właściwie opisać wkład

W momencie kiedy spółka jest już gotowa do działania, można przystąpić do wniesienia do niej przedsiębiorstwa osoby fizycznej (jednego ze wspólników). Przed tym jednak wspólnik który będzie wnosił swoje przedsiębiorstwo powinien sporządzić  remanent likwidacyjny. 

Należy zwrócić uwagę, że do spółki powinno zostać wniesione przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa (tzw. ZCP) w rozumieniu art. 55¹ kodeksu cywilnego, a nie pojedyncze jego składniki. Odpowiednie wskazanie przedmiotu wkładu, tj. że jest nim przedsiębiorstwo, a nie pojedyncze składniki ma podstawowe znaczenie dla opodatkowania takiej transakcji. W sytuacji gdy czynność zostanie błędnie opisana mogą powstać obowiązki podatkowe. Należy bowiem zwrócić uwagę, ze zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy VAT   przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zatem w uproszczeniu, czynności te są neutralne na gruncie podatku VAT. W przypadku natomiast gdy przedmiotem wkładu nie byłoby przedsiębiorstwo, ale pojedyncze składniki majątku (np. pojazdy, naczepy) wówczas czynność taka podlegałaby opodatkowaniu podatkiem VAT. 

Podobnie wygląda sprawa z podatkiem dochodowym. Wniesienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części będzie również neutralne podatkowo na gruncie podatku dochodowego. 

Wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej do spółki osobowej (jawnej, komandytowej) lub spółki z o.o. podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 0,5 %. Podatek ten powinien być zapłacony od wartości wnoszonego przedsiębiorstwa.

Tym samym w przypadku „przekształcenia” jednoosobowej działalności w spółkę jedynym podatkiem jaki będzie do zapłaty będzie podatek PCC w wysokości 0,5 %.

Wykreślenie działalności z CEIDG po „przekształceniu”

Po wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki, osoba fizyczna może wykreślić się z Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG).  Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki nie powoduje obowiązku zapłacenia tzw. podatku likwidacyjnego. Nie zwalnia to jednak z obowiązku sporządzenia remanentu likwidacyjnego.

Po przeprowadzeniu powyższych czynności, przedsiębiorca przestaje działać w formie jednoosobowej działalności i zaczyna działać jako spółka. Jego działalność jako osoby fizycznej ulega likwidacji. 

Działalność w formie spółki (jawnej, komandytowej, z o.o.) pozwala na jej dziedziczenie zarówno za życia założyciela, jak i po jego śmierci. Prowadzenie działalności w formie spółki umożliwia przeprowadzenie sukcesji w sposób harmonijny pod względem formalnym.  Zmiana wspólników nie powoduje paraliżu prowadzonej działalności. 

W kolejnym artykule napiszemy o najważniejszych postanowieniach umowy spółki, które umożliwią jej sukcesję oraz o potrzebie sporządzenie ewentualnych dodatkowych dokumentów (testamentu, zapisu testamentowego, umowy o zrzeczeniu się prawa do dziedziczenia).

Szczegółowe rozwiązania

W artykule „Sukcesja firmy transportowej – część I” opisaliśmy ogólne kwestie związane z przekazaniem firmy transportowej następcom. W tym artykule, powyżej opisaliśmy jak przekształcić jednoosobową działalność w spółkę. Natomiast teraz zwracamy uwagę na to jakie zapisy i w jakich dokumentach powinny się znaleźć by dziedziczenie firmy nastąpiło bez większych zakłóceń. Na samym wstępie należy jednak poczynić zastrzeżenie. Przygotowanie konkretnych dokumentów i odpowiednie zapisy mogą zależeć od konkretnej sytuacji rodzinnej. Dlatego przejście przez proces sukcesji w większości przypadków będzie wymagał rozwiązań dostosowanych do konkretnej sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz wsparcia prawnego.

W przypadku modelowej sytuacji – przekazania firmy dzieciom przez rodziców, odpowiednie rozwiązania będą stosunkowo łatwe. W ich przypadku, do przeprowadzenia procesu sukcesji można wykorzystać typowe modele i standardowe wzory dokumentów.

Ograniczenia w swobodnym rozporządzaniu

Komplikacje pojawią się w przypadku, gdy firma będzie  miała zostać przekazana tylko jednemu z dzieci lub gdy do firmy, obok członków rodziny będzie miał zostać wprowadzony zewnętrzny współwłaściciel (np. inwestor lub długoletni pracownik). Należy bowiem pamiętać, że oprócz woli właściciela firmy, w przypadku dziedziczenia mamy do czynienia z tzw. przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Na przykład przepisami dotyczącymi zachowku (art. 991 kodeksu cywilnego i następne). Zgodnie z nimi, dzieciom (a jak one nie dożyją otwarcia spadku, to wnukom),  małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy należy się połowa wartości tego co przypadłoby im w przypadku dziedziczenia ustawowego.  W niektórych przypadkach będzie to nawet dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Przykład – zachowek

Właściciel firmy (spadkodawca) pozostający w związku małżeńskim, mający 2 córki i syna zapisał swoje udziały w spółce tylko jednej córce. Spadkodawca oprócz udziałów w spółce nie miał żadnego innego majątku i wcześniej nie dokonywał żadnych darowizn.  W takiej sytuacji, pozostałem dzieciom oraz żonie przysługuje zachowek (o ile nie zostali wydziedziczeni).  Tym samym córka, która odziedziczy udziały w firmie będzie musiała wypłacić zachowek rodzeństwu oraz żonie spadkodawcy.

Wypłata zachowku w takiej sytuacji może zachwiać płynnością finansową spółki, a nawet doprowadzić do jej upadku. W sytuacji, gdy pomiędzy członkami rodziny będzie konflikt, samo stwierdzenie nabycia spadku (w tym przypadku udziałów w spółce) może trwać nawet kilka lat. Co w sposób oczywisty utrudni funkcjonowanie firmy.

Proces sukcesji warto przeprowadzić za życia spadkodawcy

Z powyżej przedstawionych względów proces przekazywania firmy warto rozpocząć jeszcze za życia właściciela firmy (spadkodawcy). Dobrze zaplanowany proces i odpowiednie rozwiązania pozwolą w wielu przypadkach uniknąć konfliktu, a przynajmniej go zredukować. Należy jednak zaznaczyć, że darowizna firmy (odpowiednio udziałów) za życia spadkobiercy nie wyłącza roszczenia o zachowek.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia

Natomiast w przypadku przekazania firmy (udziałów) za życia spadkodawcy można ustalić wysokość i sposób spłaty pozostałych spadkobierców ustawowych. W takiej sytuacji istnieje możliwość zawarcia umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia (art. 1048 kodeksu cywilnego i następne). Przykładowo właściciel firmy, których chce przekazać ją jednemu dziecku może ustalić z pozostałymi członkami rodziny (żoną i pozostałymi dziećmi), że udziały w spółce darowuje lub zapisuje córce, żonie zapisuje dom lub prywatne nieruchomości, a pozostałe dzieci otrzymują spłaty w gotówce lub inne składniki majątku prywatnego. W takiej sytuacji strony mogą zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia na mocy której wyłączą dochodzenie po śmierci spadkodawcy zachowku. Takie rozwiązanie pozwoli uchronić firmę przez roszczeniami tzw. spadkobierców ustawowych. Rozwiązanie takie może przyczynić się również do uniknięcia konfliktów.

Należy jednak jeszcze raz wskazać, że w tym zakresie nie istnieją uniwersalne rozwiązania. Każda sytuacja rodzinna może wyglądać inaczej i dla każdej konieczne może być znalezienie innego rozwiązania.

Odpowiednie zapisy w umowie spółki

W przypadku gdy właściciel firmy jako wariant przekazania firmy spadkobiercom wybierze przekazanie jej po swojej śmierci, powinien sporządzić testament lub zapis windykacyjny. Co prawda testament może zostać sporządzony w zwykłej formie pisemnej (własnoręcznie) to jednak dla pewności warto sporządzić go w formie notarialnej (koszt kilkadziesiąt złotych). W przypadku spółki jawnej warto przewidzieć w jej umowie zapis o jej kontynuowanie na wypadek śmierci wspólnika. Należy bowiem zaznaczyć, że w przypadku spółki jawnej zasadą jest, że śmierć wspólnika powoduje jej rozwiązanie. W przypadku spółki z o.o. same przepisu przewidują jej kontynuację w przypadku śmierci spadkodawcy. Można natomiast w umowie wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców lub ograniczyć podział udziałów pomiędzy nich. W tym przypadku ważnym może okazać się to, czy udziały takie wchodzą w skład majątku osobistego spadkodawcy, czy objęte są wspólnością małżeńską. 

Podsumowanie

Przekazanie sterów firmy to skomplikowany proces. Dotyczy to nie tylko kwestii prawnych  i podatkowych, ale również warstwy emocjonalnej. Stąd zrozumiałe, że proces decyzyjny rozciąga się w czasie i decyzję muszą dojrzeć. Warto jednak je podjąć. Brak właściwych decyzji może zaprzepaścić lata ciężkiej pracy poświęconej budowaniu sukcesu firmy. Natomiast właściwe, a przede wszystkim podjęte w odpowiednim czasie, decyzje pozwolą zabezpieczyć finansowo założyciela firmy, jego najbliższych oraz rozwój samej firmy. Powinny one również pozwolić uniknąć, a przynajmniej zminimalizować, potencjalne nieporozumienia pomiędzy następcami. Nie ma jednego uniwersalnego modelu sukcesji firmy. Odpowiednie rozwiązania wymagają ich indywidualnego dobrania do konkretnych sytuacji rodzinnych i majątkowych. Proces ten, pomimo jego skomplikowania w niektórych momentach, jest  jednak możliwy do przejścia.

Koniecznie przeczytają artykuł „Sukcesja firmy transportowej – część I„.