8.33 SDR za kilogram brakującego towaru

W przypadku zaginięcia towaru w transporcie międzynarodowym, odpowiedzialność przewoźnika ograniczona jest do wysokości 8,33 jednostki rozrachunkowej (SDR) za 1 kilogram brakującej wagi brutto towaru. SDR to specjalna jednostka rozrachunkowa utworzona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW). Podobnie jak w przypadku walut jej kurs wacha się i w ostatnich 5 latach kurs 1 SDR wynosił pomiędzy 5 a 6 zł (ok. 1,25 Euro). Tym samym odpowiedzialność przewoźnika jest ograniczona do wysokości pomiędzy ok. 42 a 50 zł za 1 kilogram brakującej wagi brutto towaru. Dokładna wysokość zależy od aktualnego kursu SDR, który ustala się na podstawie tabeli kursów NBP. Odpowiedzialność ograniczona do 8.33 SDR za kilogram brakującego towaru to zasada. Istnieje jednak sporo wyjątków od niej na które należy zwrócić uwagę. Limity odpowiedzialności oraz wyjątki od nich mają istotne znaczenie zarówno dla przewoźników, jak i dla nadawców. Są istotne również z perspektywy wyboru właściwego ubezpieczenia przewoźnika – OCP oraz ubezpieczenia towaru – CARGO.

8.33 SDR za kilogram tylko w przypadku transportu międzynarodowego

W pierwszej kolejności należy wskazać, że ograniczenie odpowiedzialności przewoźnika do wysokości 8.33 SDR ma zastosowanie w przypadku międzynarodowego transportu drogowego rzeczy. A to dlatego, że to ten rodzaj transportu reguluje konwencja CMR. Nie ma ono natomiast zastosowania to przewozów krajowych lub kabotażowych, bo do nich nie stosuje się Konwencji CMR. W przypadku transportu krajowego, jest on regulowany przez prawo przewozowe. Nie przewiduje ono ograniczeń wysokości odszkodowania.

8.33 SDR za kilogram – ile za cały zestaw?

Biorąc pod uwagę, że standardowa naczepa 40 tonowego zestawu ma 24 tony ładowności to limit odpowiedzialności przewoźnika za towar przewożony takim zestawem wynosi pomiędzy ok. 1 000 000 zł a 1 200 000 zł. Dokładna wysokość zależy od kursu SDR. Bierze się to z wyliczenia:

1 SDR po kursie 5 zł; 8.33 SDR = 41,65 zł. 24 tony x 41,65 zł = 999 600 złotych.

1 SRD po kursie 6 zł, 8,33 SDR – 49,98 zł. 24 tony x 49,98 zł = 1 199 520 złotych.

Należy jednak pamiętać, że limity nie zawsze obowiązują, o czym w dalszej części wpisu.

Limit odpowiedzialności przewoźnika międzynarodowego

Odpowiedzialność przewoźnika drogowego w transporcie międzynarodowym reguluje art 17 Konwencji CMR. Stanowi on, że przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy.

Tym samym przewoźnik jest zobowiązany zapłacić odszkodowanie w trzech przypadkach:

• zaginięcia towaru

• uszkodzenia towaru

• opóźnienia dostawy

Limit odpowiedzialności w przypadku zaginięcie towaru

W przypadku częściowego lub całkowitego zaginięcia towaru odpowiedzialność przewoźnika jest limitowana. Zgodnie z art 23 ust. 3 Konwencji CMR odszkodowanie nie może przekroczyć 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto towaru.

Limit odpowiedzialności w przypadku opóźnienia dostawy – do wysokości przewoźnego

W razie opóźnienia dostawy, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że wynikła stąd dla niej szkoda, przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie, które nie może przewyższyć kwoty przewoźnego. Stanowi o tym art 23 ust. 5 Konwencji CMR. Od tej reguły są jednak wyjątki o których w dalszej części artykułu.

Limit odpowiedzialności w przypadku uszkodzenia towaru

W przypadku uszkodzenia towaru, przewoźnik płaci kwotę, o którą obniżyła się wartość towaru. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać: a) jeżeli cała przesyłka doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie – kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki; b) jeżeli tylko część przesyłki doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie – kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia części, która doznała obniżenia wartości. Stanowi o tym art. 25 Konwencji CMR. Zatem biorąc pod uwagę treść art. 25 ust. 2 pkt a) Konwencji CMR, w przypadku uszkodzenia towaru także obowiązuje limit 8.33 SDR za kilogram uszkodzonego towaru. Należy jednak zwrócić uwagę na stanowisko prezentowane w jednym z komentarzy do CMR, że „kwotowe limity wysokości odszkodowania nie zawsze będą powodowały obniżenie wysokości odszkodowania za uszkodzenie towaru, nawet w odniesieniu do tych towarów, których wartość przekracza kwotowy limit wysokości odszkodowania„¹. Kwestia ta wymaga pogłębionej analizy w konkretnych przypadkach, w oparciu również o rzecznictwo sądowe.

Kiedy nie obowiązują limity?

Deklaracja wartości towaru za dodatkową opłatą

Limit odpowiedzialności do 8.33 SDR za kilogram zaginionego lub uszkodzonego towaru nie obowiązuje w przypadku, gdy nadawca zadeklaruje w liście przewozowym za umówioną dodatkową opłatą wartość towaru przekraczającą granicę wymienioną w ustępie 3 artykułu 23. W takim przypadku kwota zadeklarowana zastępuje limit 8,33 SDR/kg. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, że deklaracja wyższej wartości towaru będzie skuteczna, jeżeli zostanie dokonana w liście przewozowym i za dodatkową opłatą. Należy wskazać, że jeżeli deklaracja nie będzie wiązała się z dodatkową opłatą, to będzie bezskuteczna. Zatem skuteczność deklaracji zależy od ustalenia dodatkowej opłaty – najlepiej wyraźnie wyodrębnionej. O powyższym stanowi art. 24 Konwencji CMR.

Deklaracja specjalnego interesu w dostawie przesyłki

Limit odpowiedzialności nie obowiązuje w przypadku tzw. deklaracji specjalnego interesu w dostawie przesyłki. Zgodnie z art. 26 Konwencji CMR, nadawca może ustalić wpisując do listu przewozowego za umówioną dodatkową opłatą kwotę specjalnego interesu w dostawie przesyłki na wypadek jej zaginięcia lub uszkodzenia, a także w razie przekroczenia umówionego terminu dostawy. Jeżeli miała miejsce deklaracja specjalnego interesu w dostawie, można żądać niezależnie od odszkodowania przewidzianego w artykułach 23, 24 i 25 odszkodowania równego dodatkowej szkodzie, która została udowodniona, aż do wysokości zadeklarowanej kwoty. W takim przypadku odszkodowanie może przekroczyć 8,33 SDR/kg w przypadku zaginięcia lub uszkodzenia przesyłki. Odszkodowanie może przewyższyć również wartość przewoźnego w przypadku opóźnienia dostawy. W tym wypadku należy jednak udowodnić wysokość szkody.

Zły zamiar lub niedbalstwo przewoźnika

Limit odpowiedzialności 8.33 SDR/kg nie obowiązuje w przypadku, gdy szkoda powstała wskutek złego zamiaru przewoźnika lub jego niedbalstwa. To samo dotyczy złego zamiaru lub niedbalstwa pracowników przewoźnika lub jego podwykonawców. Stanowi o tym wprost art. 29 Konwencji CMR. Należy wskazać, że interpretacja omawianych pojęć bywa trudna nie tylko dla przewoźników i nadawców, ale również dla sądów. Pojęcie to może być różnorodnie interpretowane przez państwa – strony Konwencji CMR- w których prowadzony będzie spór sądowy. Stąd też podobne stany faktyczne mogą być rozstrzygane w odmienny sposób. Interpretacja pojęcia budzi wątpliwości także na gruncie prawa polskiego. Rażące niedbalstwo jest również, co do zasady, wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej przewoźnika drogowego OCP. Oznacza to, że szkody wyrządzone przez rażące niedbalstwo przewoźnik musi pokryć z „własnej kieszeni”. W tym zakresie warto zwrócić uwagę na klauzule w ubezpieczeniu OCP, rozszerzające podstawowy zakres ochrony o szkody spowodowane właśnie w wyniku rażącego niedbalstwa.

Co oznacza wyłączenie limitu 8.33 SDR za kilogram brakującego towaru?

Wyłączenie limitu oznacza, że osoba uprawniona może dochodzić od przewoźnika pełnego odszkodowania w kwocie przewyższającej limit 8.33 SDR/kg brakującego lub uszkodzonego towaru. W takich sytuacjach często również posiadane ubezpieczenie OC przewoźnika okazuje się nieskuteczne.

Do limitu 8.33 SDR nie wlicza się cła, przewoźnego i innych wydatków

Z punktu widzenia limitu 8.33 SDR/kg ważne jest zwrócenie uwagi co się do tego limitu wlicza, a co nie. Art. 23 ust. 4 Konwencji CMR stanowi, że oprócz odszkodowania uprawnionemu zwraca się przewoźne, cło i inne wydatki poniesione w związku z przewozem towaru. Powyższe zwraca się w całości w razie całkowitego zaginięcia i proporcjonalnie w razie częściowego zaginięcia. Jednocześnie przepis stanowi, że inne odszkodowania nie należą się.

Powyższy zapis oznacza, że jeżeli np. wartość zaginionego towaru wraz z cłem przekracza limit 8.33 SDR/kg to odnosi się on do wartości towaru bez cła, a cło jest rozliczane „obok” poza limitem. Powyższe może być szczególnie istotne w przypadku zaginięcia towaru obłożonego wysokim cłem, a zatem w realiach europejskiego transportu – towaru pochodzącego spoza UE.

CMR nie precyzuje co należy rozumieć pod pojęciem „innych wydatków” oraz, czy pojęcia „cło” obejmuje również inne podatki (np. podatek akcyzowy). Z tego względu, w praktyce mogą powstać wątpliwości co o rozumienia tych pojęć. Problemem może być również kwestia objęcia tych należności ubezpieczeniem OCP.

Przypisy:

1. (D. Ambrożuk [w:] D. Dąbrowski, K. Wesołowski, D. Ambrożuk, Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR). Komentarz, Warszawa 2015, Załącznik Art. 25.)